Diyarbakır ilinin bir ilçesidir. Cumhuriyetin ilk yıllarında Diyarbakır merkeze bağlı şirin bir köy olan Çınar 23 Haziran 1937 yılında, 3223 sayılı kanun ile bağımsız ilçe haline gelmiştir. Önceleri adı Melkîs olup merkezi daha sonra Hanakpınar (Xanaaxpar) Köyü yakınlarına taşınan ilçenin, 1937 den önce adı ‘Akpınar’ ve ‘Hanakpınar’ olarak bilinmekteydi. İlçe 1939 -1950 arasında Bulgaristan ve Kudüs’ten gelen göçmenlerin bölgeye yerleşmeleri ile büyümüş ve gelişmeye başlamıştır. 2000 yılı nüfus sayım sonuçlarına göre, nüfusu 67.008 köy sayısı 92′yi bulan ilçe, Diyarbakır İlinin şirin ilçelerinden biri olmuştur. İlçemizin geçmişini simgeleyen belli başlı tarihi eserler Pir İbrahim mağarası, Kale’i Zerzevan, Hıdır kalesi ile Güzel şeyh kasrı’dır. Çınar küçük bir köy iken, 1937 yılında 3223 sayılı Kanunla bağımsız bir İlçe haline gelmiştir. İlçe merkezi 6 mahalleden teşekkül etmiş olup, ilçemize bağlı 92 köy bulunmaktadır. Değişiklik doğrultusunda Mülki sınırların yeniden belirlenmesini müteakip, coğrafi ve envanter bilgilerinin yeniden tespitine ihtiyaç olacaktır.
Çınar’ın coğrafi yapısı
İlçemiz Diyarbakır havzasının güney kesiminde Diyarbakır Mardin arasında yer almaktadır. İlçenin kuzeybatısında Diyarbakır İl Merkezi, batısında Şanlıurfa/Siverek ve Viranşehir; Güney ve Güneybatısında Mardin/Mazıdağı ve Derik; Doğusunda ise Mardin/Savur ve Diyarbakır Bismil İlçeleri vardır. 1.952 Km²’lik yüzölçümüyle coğrafi alan itibariyle Diyarbakır’ın en büyük ilçesidir. Rakımı 660 metre olan İlçenin Diyarbakır Merkezine olan uzaklığı 32 km.dir. İlçede kışın kabarıp yazın kuruyan akarsulardan başka önemli akarsu olarak Göksu Çayı ile Dilaver Çayı vardır. Durgun su kaynakları olarak ise Beşpınar, Yukarı Ortaviran ve Künreş Göletleri ve Göksu Barajı vardır. İlçemizde yazları sıcak ve kurak kışları soğuk ve yağışlı olan karasal bir iklim hakim olup, yıllık ortalama yağış miktarı 400 metreküptür. İlçeye bağlı Ballıbaba Köyü yakınlarında zengin fosfat yataklarına rastlanmıştır. İlçe merkezi 6 mahalleden oluşup 92 Köy’den oluşan bir ilçe şeklindedir.
İlçede geniş araziler bulunmaktadır, bu sebeple ilçemizde tarım ve hayvancılık ilçe ekonomisinin en önemli bölümlerini oluşturmaktadır. İlçe topraklarının % 46′sı tarıma elverişli bölümden oluşmaktadır. Bölgede açılan Göksu Sulama Barajının hizmete girmesiyle sulu tarımda da büyük ilerleme kaydedilmiştir. Çınar ilçesinde başlıca tarım ürünleri Pamuk, Pirinç, Buğday, Arpa, Mercimek ve Nohut’tur. Yine ilçemiz sınırları içerisinde Karacadağ bölümü de yaşayan Halk özellikle Hayvancılıkla uğraşarak geçimlerini sağlamaktadır.
İlçe Merkezinin ortasında Özellikle Sınır Ticaretinin çok gelişmiş olduğu Irak ve Suriye’den gelen araçların Transit yol olarak kullandıkları yol olan ve Mardin’i Diyarbakır’a bağlayan yol geçmektedir. Çınar ilçesinin merkezinde ve bazı bölgelerinde yeşil Akdeniz maki tipi ağaçlık bölgeler bulunmaktadır. Çınar son yıllarda açılan barajlarla birlikte ileriki yıllar için Yeşil bir çehreye hazırlanmaktadır. Çınar İlçe sınırından geçen Dicle Nehri kıyılarında ve Reşan çayı etrafında bulunan kısımlarda birçok çeşit ağaca rastlamak mümkündür.
Ekonomik durum
İlçemiz ekonomisi Tarım ve Hayvancılığa dayanmaktadır. Toplam 1.952.000 dekarlık alanımızın 903.900 dekarlık (% 46) bölümü tarıma elverişlidir. Bu alanın 816.830 dekarlık alanında susuz, 87.070 Dekarlık alanda ise sulu tarım yapılmaktadır. Başlıca tarım ürünleri: Pamuk, Pirinç, Buğday, Arpa, Mercimek ve Nohut’tur. İlçemizin Karacadağ yöresinde hayvancılık yaygındır. Henüz modern ve kültür ırkı hayvancılık gelişmemiştir.
Ziraat Bankası Şubesi: 1954 yılında faaliyete geçmiştir. Banka son dönemlerde alınan özelleştirme kararı doğrultusunda şube vasfını yitirerek, büro konumuna getirilmiştir. Halen 6 personeli mevcut olup, Banka kuruma ait müstakil ve 2 lojmanlı binada hizmet vermektedir. Son altı aylık dönemde, her türlü bankacılık hizmetlerinin yanında ilçedeki pamuk ekicilerine Pamuk Destekleme primleri ödenmekte, çiftçilere değişik kredi olanağı sağlanmış ve tarımsal araç-gereç alımlarıyla ilgili talepler incelenerek kredi olanaklarından yararlandırılmışlardır.
Tarım Kredi Kooperatifi Şubesi Malatya Bölge Birliğine bağlı olarak 1985 yılında hizmete açılmış olup, 57 köyden 1.052 üyesi bulunmaktadır. Halen 3 sözleşmeli personelle hizmet verilmekte olup, birime ait araç bulunmamaktadır.
T.M.O. Ajans Müdürlüğü İlçemizde hizmet vermekte olan Birimde, halen 1 Müdür, 6 Sözleşmeli personel, 3 güvenlik görevlisi ve 2 sigortalı personel olmak üzere toplam 12 personelle hizmet vermektedir. Kurum 1 idare binası, 10 lojmana sahip olup, 60 tonluk baskül ve 10.000 ton kapasiteli iki adet yatay deposu ile malzeme ve su depoları bulunmaktadır.
Çınar’ın tarihi dokusu
Çınar ilçesinin tarihçesi, Diyarbakır İli tarihçesine paralel bir durum arz eder. İlçe birçok uygarlığa yerleşim merkezi olmuştur. İlçedeki bazı köy isimlerinden İlçemizin çok eski bir yerleşim birimi olduğu ortaya çıkmaktadır. İlçemize bağlı ‘Huri-Hurik’ (Sırımkesen Köyü) ile Beneklitaş Köyüne doğru geçit veren ‘Bestahuriyan’ (Huriler Deresi)’nin Milattan önce 1500 – 3000 yılları arasında bu yöreye egemen olan ‘Huri Devleti’ zamanından izler taşıdığı anlaşılmaktadır. Yöreye sonraları Mitaniler, M.Ö. 1250’lerde ise Asurların egemen oldukları anlaşılmaktadır. Yöre, daha sonra Med’ler, Persler, Makedonya, Selevkoslar ve Partların egemenliğine girmiştir. M.Ö.3. yüzyılda Roma egemenliğine girmiş ve Roma egemenliği, M.S.4.yüzyıla kadar sürmüştür. Hazreti Ömer döneminde 639 da İslam Egemenliğine, 1085′te Sultan ‘Berkyaruk’ zamanında Selçukluların egemenliğine girdi. Daha sonra İnaloğulları, Artukoğulları ve Eyyubilerin Egemenliğinde kalan yöre daha sonra Anadolu Selçukları, İlhanlı ve Timur egemenliğine girdi. Yönetimi Timur’dan alan Akkoyunlular 1502 de Safavi Hükümdarı Şah İsmail’e yenilince, yörenin hâkimiyeti Safevilere geçtiyse de halk bu hâkimiyeti tanımayıp Yavuz Sultan Selim’e bağlılıklarını belirtti. Çaldıran Seferinden sonra 1515 te Osmanlı İmparatorluğuna bağlanan bölgede 1.Dünya Savaşından sonra düşman işgali olmamıştır. Cumhuriyetin ilk yıllarında Diyarbakır merkeze bağlı şirin bir köy olan Çınar 23 Haziran 1937 yılında, 3223 sayılı kanun ile bağımsız ilçe haline gelmiştir. Önceleri adı Melkis olup merkezi daha sonra Hanakpınar Köyü yakınlarına taşınan ilçenin, 1937 den önce adı ‘Akpınar’ ve ‘Hanakpınar’ olarak bilinmekteydi. İlçe 1939 -1950 arasında Bulgaristan ve Kudüs’ten gelen göçmenlerin bölgeye yerleşmeleri ile büyümüş ve gelişmeye başlamıştır. 2012 yılı nüfus sayım sonuçlarına göre, nüfusu 67.008 köy sayısı 92′yi bulan ilçe, Diyarbakır İlinin şirin ilçelerinden biri olmuştur. İlçemizin geçmişini simgeleyen belli başlı tarihi eserler Pir İbrahim mağarası, Kale’i Zerzevan, Hıdır kalesi ile Güzel şeyh kasrı’dır.
